હનુમાન જન્મોત્સવ નિમિત્તે જાણો હનુમાનજીની જાણી-અજાણી વાતો...

सुख सम्पति दायक, राम के पायक, सत्य सहायक, संकट हारी |
ध्यान दे ज्ञान दे शक्ति दे भक्ति दे, मुक्ति सामिप्य दे शरण तिहारी ||
रघुनन्दन के प्रिय प्रेमी तुम्ही, हनु दर्शन दे हमको शुभकारी |
मेरी ही बेर क्यूँ देर करो हो, सुनो हनुमान ये अर्ज़ हमारी

ભગવાન હનુમાન હિંમત, શક્તિ અને નિઃસ્વાર્થતાના પ્રતિક છે, અને તેમની દૈવી હાજરી આપણા જીવનમાં માર્ગદર્શક પ્રકાશ છે. હનુમાન જયંતિ એ ભગવાન હનુમાનની ભગવાન રામ પ્રત્યેની અતૂટ ભક્તિના પ્રથમ પગલાની યાદ અપાવે છે અને કેવી રીતે તેમણે નિઃસ્વાર્થપણે તેમના પૂરા હૃદય અને આત્માથી તેમની સેવા કરી હતી.
ભગવાન હનુમાનના જન્મને વિશ્વભરના હિન્દુઓ દ્વારા દર વર્ષે હનુમાન જયંતિ (02.) તરીકે ખૂબ જ ઉત્સાહ સાથે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસ સનાતન ધર્મના અનુયાયીઓ માટે ખૂબ જ મહત્વ ધરાવે છે, કારણ કે તે આપણા દેવતાઓમાં સૌથી વધુ આદરણીય અને પ્રિય દેવતાઓમાંના એકના આગમનને દર્શાવે છે.
હનુમાન જયંતિ શા માટે ઉજવવામાં આવે છે?
હનુમાન જયંતિ ભગવાન હનુમાનની જન્મજયંતિ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે, જે સનાતનના સૌથી આદરણીય દેવતાઓમાંના એક માનવામાં આવે છે. તેઓ ભગવાન વિષ્ણુના સાતમા અવતાર ભગવાન રામ પ્રત્યેની તેમની વફાદારી, શક્તિ અને ભક્તિ માટે જાણીતા છે.

હનુમાન જયંતિ ભગવાન હનુમાનના જન્મ અને તેમની (03.)શક્તિ, શાણપણ અને ભક્તિના ગુણોને માન આપવા માટે ઉજવવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે હનુમાન જયંતિનું ભક્તિભાવથી અવલોકન અને હનુમાન પૂજા કરવાથી અને હનુમાન ચાલીસાનો પાઠ કરવાથી વ્યક્તિના જીવનમાં આશીર્વાદ અને સૌભાગ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે.

ભગવાન હનુમાનના જન્મની કથા

વર્ષો પહેલા અયોધ્યા નામની ભવ્ય નગરીમાં (04.) દશરથ નામના એક પરાક્રમી અને ઉમદા રાજા રહેતા હતા. તેમને ત્રણ રાણીઓ હતી પણ કોઈ સંતાન ના હતું. પોતાના વારસદારના અભાવથી ચિંતિત, તેમણે સંતાન પ્રાપ્તિ માટે યજ્ઞ કરવા માટે એક ઋષિનો સંપર્ક કર્યો. રાજાની ભક્તિથી પ્રસન્ન થઈને, ઋષિએ તેમને મીઠા ચોખાની ખીરનો વાટકો આપ્યો અને રાણીઓ વહેંચવા કહ્યું.
આ દરમિયાન એક ગીધે મીઠી ખીરનો એક ભાગ છીનવી લીધો અને જંગલની ઉપર ઉડી ગયો. અંજના કે જે વાનરરાજ કેસરીના પત્ની હતા, તે સમયે સુર્યદેવની પૂજા કરી રહ્યા હતા. ગીધ ત્યાં થી પસાર થયું અને થોડી ખીર માતા અંજનીના હાથમાં પડી. તેમણે તેને સૂર્યદેવનો આશીર્વાદ માની ગ્રહણ કરી. ભગવાને તેમને એક પુત્રના આશીર્વાદ આપ્યા જે હનુમાન તરીકે ઓળખાશે.
આમ, હનુમાનજીનો જન્મ વાનર કુળમાં થયો હતો. તેઓ ભગવાન રામના સૌથી વફાદાર અને શક્તિશાળી ભક્ત બનવા માટે મોટા થયા, માતા સીતાના હરણ બાદ આદિથી અંત સુધી  હનુમાનજી ખુબ જ બહાદુરીપૂર્વક યુદ્ધ લડ્યા. ભગવાન રામ પ્રત્યેની અતૂટ ભક્તિ તેમને વફાદારી અને ભક્તિનું કાયમી પ્રતીક બનાવે છે.
સમગ્ર ભારતમાં હનુમાન જયંતિની ઉજવણી
હનુમાન જયંતિ ભારતના વિવિધ પ્રદેશોમાં અલગ અલગ રીતે ઉજવવામાં આવે છે. તમિલનાડુ (05.) અને કેરળમાં, તે મારગલી મહિનામાં પુનમના દિવસે ખૂબ જ ઉત્સાહ સાથે ઉજવવામાં આવે છે, જ્યારે મહારાષ્ટ્રમાં, તે ચૈત્રની પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. તેલંગાણા અને (06.)આંધ્રપ્રદેશમાં, તહેવાર 41 દિવસ સુધી ચાલે છે અને ચૈત્ર પૂર્ણિમાના દિવસે શરૂ થાય છે, જે વૈશાખમાં કૃષ્ણ પક્ષ દરમિયાન દસમા દિવસે સમાપ્ત થાય છે.

ઓડિશામાં, પાન સંક્રાંતિને હનુમાનજીનો જન્મદિવસ માનવામાં આવે છે, અને ભક્તો હનુમાન ચાલીસાના પાઠ કરવા અને સુંદરકાંડ વાંચવા માટે મંદિરોમાં ઉમટી પડે છે. વધુમાં, આ દિવસ પરંપરાગત ઓડિયા સૌર કેલેન્ડરમાં નવા વર્ષની શરૂઆતને પણ દર્શાવે છે. તમિલનાડુ અને કેરળના પ્રસિદ્ધ હનુમાન મંદિરો આ ઉત્સવને ખૂબ જ ધામધૂમથી ઉજવે છે.

હનુમાન જયંતિ પર બજરંગ બલીને પ્રસાદમાં શું અર્પણ કરી શકાય! 

મોતીચૂર લાડુ, ઈમરતી, શેકેલા કાળા ચણા અને ગોળનો ભગવાન હનુમાનને ભોગ ધરાવી શકાય.

હનુમાન જયંતિની પૂજા માટે આ પૂજા મંત્રનો જાપ કરી શકાય જેમાં સૌ પ્રથમ છે 

1. હનુમાન મૂળ મંત્ર (07.)
ઓમ હનુમતે નમઃ ॥

હનુમાન મૂળ મંત્રનો સામાન્ય રીતે કોઈના જીવનમાં અવરોધો અને સમસ્યાઓને દૂર કરવા માટે ધાર્મિક રીતે પાઠવામાં આવે છે. તે એક ખૂબ જ શક્તિશાળી સફળતા મંત્ર પણ છે. જે વ્યક્તિ  તેમના જીવનમાં સમસ્યાઓ અને અવરોધોનો સામનો કરી રહ્યા છે તેઓએ ભગવાન હનુમાનની પ્રાર્થના કરવી જોઈએ. શારીરિક શક્તિ, અને સહનશક્તિ મેળવવા માટે આ હનુમાન મંત્રનો પાઠ ખુબ અસરકારક છે. 

2. હનુમાન બીજ મંત્ર (08.)
ઓમ ઐમ ભીમ હનુમતે શ્રી રામ દૂતાય નમઃ
અમે ભગવાન હનુમાનને વિનંતી કરીએ છીએ, જેઓ ભગવાન શ્રી રામના સૌથી મહાન સેવક અને સંદેશવાહક છે. હિન્દુ ગ્રંથો અનુસાર, હનુમાન બીજ મંત્રનો નિયમિત જાપ હનુમાનજીને પ્રસન્ન કરવાનો અને તેમના આશીર્વાદ મેળવવાનો સૌથી શક્તિશાળી ઉપાય છે.

3. હનુમાન ગાયત્રી મંત્ર(09.)
ઓમ અંજનેયા વિદ્મહે વાયુપુત્રાય ધીમહી, તન્નો હનુમત પ્રચોદયાત્ ॥
એવું માનવામાં આવે છે કે આ મંત્રનો જાપ કરવાથી તમારા જીવનમાં જે ઉર્જા ભરાઈ જાય છે તે તમામ જોખમોથી તમારું રક્ષણ કરશે અને તમને હિંમત અને જ્ઞાનથી મજબૂત કરશે. શ્રી હનુમાન શક્તિ, સહનશક્તિ, સમજશક્તિ, વફાદારી અને અતૂટ ભક્તિનું મૂર્ત સ્વરૂપ છે.

4. અંજનેય મંત્ર(10.)
ઓમ શ્રી વજ્રદેહાય રામભક્તાય વાયુપુત્રાય નમોસ્તુતે
નવી નોકરીઓ અને જીવનમાં સફળતા માટે આ એક શક્તિશાળી હનુમાન મંત્ર છે. આ મંત્રનો દરરોજ જાપ કરવાથી તમારી વર્તમાન નોકરી અથવા નવી નોકરી મેળવવામાં આવતા કોઈપણ અવરોધો દૂર કરવામાં મદદ મળશે. જે વિદ્યાર્થીઓ પરીક્ષાની તૈયારી કરી રહ્યા છે અને કર્મચારીઓ લાંબા સમયથી પ્રમોશનની રાહ જોઈ રહ્યા છે તેઓ દરરોજ અંજનેય સ્વામી મંત્રની પ્રાર્થના કરીને ચોક્કસ સફળતા મેળવી શકે છે. 

5. મનોજવમ મારુતતુલ્યવેગમ મંત્ર(11.)
મનોજવમ મારુતતુલ્યવેગમ જિતેન્દ્રીયમ બુદ્ધિમતમ વારિષ્ઠમ્। વાતાત્મજં વાનરયુતામુખ્યં શ્રીરામદૂતં શરણં પ્રપદ્યે ॥

તેનો અર્થ એ છે કે હું શ્રી હનુમાનનું શરણ લઉં છું, જે મન અને પવનની જેમ ઝડપી છે. તેમની ઉત્તમ બુદ્ધિ, શિક્ષણ અને શાણપણ માટે સન્માનિત છે. તે પવન દેવતાના પુત્ર અને વાનરોમાં મુખ્ય છે. તે તેમના અવતાર દરમિયાન શ્રી રામની સેવા કરવા માટે વાનર જાતિમાં અવતરે છે. તેથી, શ્રી રામના તે દૂતને, હું પ્રણામ કરીને, તેમનો આશ્રય લઉં છું.

6. ભક્ત હનુમાન મંત્ર(12.)

અંજનીગર્ભ સંભુતા કપિન્દ્રા સચિવોત્તમ 
રામપ્રિયા નમસતુભ્યમ હનુમાન રક્ષા સર્વદા ||

તેનો અર્થ છે કે, હું હનુમાનનું શરણ લઉં છું, જેઓ માતા અંજનીના પુત્ર છે, અને જેઓ વાનરોના રાજા સુગ્રીવના સૌથી ઉત્તમ મંત્રી હતા. તે શ્રી રામને અત્યંત પ્રિય છે; આમ, હું તમને પ્રણામ કરું છું, હે હનુમાન, કૃપા કરીને મારી હંમેશા રક્ષા કરો.

7. હનુમાન મંત્ર(13.)

હં હનુમતે રુદ્રાત્મક હું ફટ્ટ

આ હનુમાન મંત્ર એક અત્યંત ગુપ્ત મંત્ર છે જેમાં અમર્યાદિત શક્તિ છે. આ હનુમાન મંત્ર ત્વરિત પરિણામ લાવે છે. આ હનુમાન મંત્રનો જાપ કરવાથી વ્યક્તિ અસાધારણ રીતે શક્તિશાળી બને છે.

8. હનુમાન મંત્ર(14.)

ઓમ નમો ભગવતે આંજનેય મહાબલાય સ્વાહા

આ હનુમાન મંત્રનો જાપ 21000 વખત કરવામાં આવે છે જેથી તે રોગો અને જીવનમના અન્ય પ્રકારના વિક્ષેપોને દૂર કરે

એવું માનવામાં આવે છે કે હનુમાનજી સૂર્ય નમસ્કારના શોધક છે.

ભગવાન હનુમાન એક મહાન યોગી હતા. તેમણે જ સૂર્ય નમસ્કારની શોધ કરી હતી. આ રીતે તે પોતાના ગુરુ સૂર્ય-દેવને (15.) પ્રણામ કરતા હતા.

હનુમાન અતિ સમર્પિત વિદ્યાર્થી હતા અને માત્ર એક અઠવાડિયામાં તમામ વેદોમાં નિપુણતા મેળવી શક્યા હતા. જ્યારે તે તેમના ગુરુ, સૂર્યને તેમના પાઠ માટે ગુરુ દક્ષિણ આપવાનો સમય આવ્યો, ત્યારે સૂર્યદેવે તેનો ઇનકાર કર્યો અને કહ્યું કે સમર્પિત વિદ્યાર્થીને શીખતા જોવું એ મારા માટે પૂરતું પુરસ્કાર છે.
જવાબમાં, હનુમાનજીએ તેમની કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરી અને સૂર્યદેવને આદરપૂર્વક શુભેચ્છાઓ આપી, જેના કારણે હનુમાનજીએ  "ગુરુ દક્ષિણા" ના સ્વરૂપ તરીકે તેમના શિક્ષકને શ્રદ્ધાંજલિ આપવાના માર્ગ તરીકે સૂર્ય નમસ્કાર શ્રેણીની રચના કરી.

હનુમાનજી ઉમદા ગાયક અને (16.) નિષ્ણાત સંગીતકાર પણ છે. નારદ પુરાણમાં ઉલ્લેખ છે કે નારદ મુનિએ (17.) તેમને ગાવાનું વરદાન આપ્યું હતું. નારદ ઋષિ એક પ્રતિભાશાળી સંગીતકાર હતા જેમને તેમની ક્ષમતાઓ પર ગર્વ થયો હતો અને પોતાને ત્રણેય વિશ્વમાં શ્રેષ્ઠ માનતા હતા. હનુમાનજી અને તેમની માતાએ નારદમુનિને ગાતા સાંભળ્યા અને હનુમાનજીની માતાએ તેમની પ્રશંસા કરી, જેનાથી નારદમુનિના અભિમાનમાં વધારો થયો. હનુમાનજી, જે પહેલેથી જ એક કુશળ સંગીતકાર હતા, તેમણે નારદમુનિને સંગીતની ભેટના આશીર્વાદ આપવા કહ્યું. નારદ અનિચ્છાએ સંમત થયા અને હનુમાનજીએ ગાવાનું શરૂ કર્યું, જે એટલું સુંદર હતું કે બધા દેવતાઓ સાંભળવા માટે રોકાઈ ગયા. સંગીત એટલું શક્તિશાળી હતું કે તે ખડક પીગળી ગયું જ્યાં નારદની વીણા મૂકવામાં આવી હતી. નારદ નમ્ર હતા અને તેમને સમજાયું કે ભક્તિ સંગીતમાં સુંદરતા અને દિવ્યતા ઉમેરે છે. તેમણે હનુમાનને ત્રણેય જગતના શ્રેષ્ઠ સંગીતકાર તરીકે સ્વીકાર્યા અને ભક્તિથી ભરેલા શુદ્ધ હૃદય સાથે વિદાય લીધી.

જો 'હનુમાન' શબ્દનો સંસ્કૃત અર્થ લેવામાં આવે તો તેનો અર્થ એવો થાય છે કે જેનો ચહેરો અથવા જડબા બગડેલું છે.  તેમને આ નામ સૂર્ય અને ભગવાન ઈન્દ્ર સાથેની ઘટના પછી પડ્યું. હનુમાજીએ સૂર્યને ફળ સમજીને (18.)ખાવાનો પ્રયત્ન કર્યો. જ્યારે ભગવાન ઇન્દ્રએ આ જોયું, ત્યારે તેમણે તેના શસ્ત્ર વજ્રયુધ વડે હુમલો કરીને તેમને સૂર્યનું સેવન કરતા રોકવાનો પ્રયાસ કર્યો, જેનાથી અંજનેયને ઈજા થઈ અને તેમના જડબામાં ખાડો પડી ગયો. તેથી જ, આ ઘટનાથી, અંજનેયને બગડેલા જડબાવાળી વ્યક્તિ "હનુમાન" તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

01. દરરોજ શ્રી હનુમાનજીની પૂજા કરો હનુમાન જયંતિ પર જ નહીં, દરરોજ ભગવાન હનુમાનની પૂજા કરો. ભગવાન હનુમાન શક્તિ, ભક્તિ અને વફાદારીનું પ્રતીક છે, અને તેઓ શુદ્ધ હૃદય અને સમર્પિત મનથી તેમની પૂજા કરનારાઓને તેમના આશીર્વાદ આપવા માટે જાણીતા છે.

02. ભગવાન હનુમાનને દરરોજ ભજવાથી તમારા જીવનમાં અપાર શાંતિ અને શક્તિ આવી શકે છે. તેમને કોઈ વિસ્તૃત ધાર્મિક વિધિઓ અથવા અર્પણોની જરૂર નથી; તમારે ફક્ત ભક્તિ, વિશ્વાસ અને ભગવાનને સમર્પિત થવાની ઇચ્છાની જરૂર છે.

03. તમે દરરોજ હનુમાન ચાલીસાનો જાપ કરી શકો છો. આ પવિત્ર સ્તોત્રમાં 40 શ્લોક છે જે ભગવાન હનુમાનની મહાનતા અને શક્તિનું વર્ણન કરે છે. હનુમાન ચાલીસાનો પાઠ કરવાથી તમે જીવનમાં આવતા અવરોધો, ડર અને પડકારોને દૂર કરવામાં મદદ મેળવી શકો છો.

04. જાપ કરવા ઉપરાંત, તમે દરરોજ ભગવાન હનુમાનના ચિત્ર અથવા મૂર્તિની સામે દીવો અથવા અગરબત્તી પણ પ્રગટાવી શકો છો, તેમને કેટલાક ફૂલો અર્પણ કરી શકો છો અને સુખી અને શાંતિપૂર્ણ જીવન માટે તેમના આશીર્વાદ મેળવી શકો છો.

05. ભગવાન હનુમાન હંમેશા તેમના ભક્તો માટે છે, જીવનના ઉતાર-ચઢાવમાં તેમનું રક્ષણ અને માર્ગદર્શન કરે છે. દરરોજ તેમની પૂજા કરવાથી, તમે તમારા જીવનમાં તેમની દૈવી કૃપા અને આશીર્વાદનો અનુભવ કરી શકો છો.

ભગવાન હનુમાનને અષ્ટ-સિદ્ધિ એટલે કે આઠ દૈવી શક્તિઓ અને નવ-નિધિ એટલે કે 9થી વધુ શક્તિઓ મળી હોવાનું માનવામાં આવે છે. તેમને પૂર્ણતા અને સ્થાપનાના સંયોજન તરીકે સમજી શકાય છે જ્યારે બંનેને એકસાથે જોવામાં આવે ત્યારે સંપૂર્ણ રીતે સ્થાપિત એવો કંઈક અર્થ નીકળી આવે છે.

હનુમાન ચાલીસામાં સિદ્ધિ શબ્દનો અર્થ એ છે કે વ્યક્તિએ પોતાને સંપૂર્ણ સ્વ અથવા આત્મામાં સ્થાપિત કરીને આવા ગુણો પ્રાપ્ત કર્યા છે.

હિંદુ ધર્મમાં, આઠ સિદ્ધિઓ (અષ્ટ સિદ્ધિ)(19.) અથવા આઠ મહાન પૂર્ણતાઓ (મહાસિદ્ધિ)નું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે જેમાં પ્રથમ છે  " અણિમા" વ્યક્તિના શરીરને અણુના કદ જેટલું ઘટાડવું, "મહિમા" વ્યક્તિના શરીરને અનંત મોટા કદમાં વિસ્તરણ કરવું, "ગરિમા" અત્યંત ભારે બનવું, "લઘિમા" લગભગ વજનહીન બનવું, "પ્રાપ્તિ" તમામ જગ્યાએ અનિયંત્રિત પ્રવેશ મેળવવો, "પ્રાકામ્ય" વ્યક્તિ જે ઈચ્છે છે તેની અનુભૂતિ કરવી, "ઈષ્ટવ" સંપૂર્ણ પ્રભુત્વ ધરાવનાર અને "વશિત્વ" બધાને વશ કરવાની શક્તિ

સંસ્કૃતમાં નિધિનો અર્થ ખજાનો થાય છે 9 પ્રકારના ખજાના અથવા મૂલ્યવાન સંપત્તિ છે. હનુમાનજી ને નવ-નિધિ એટલે કે 9થી પણ વધુ શક્તિઓ મળી હોવાનું માનવામાં આવે છે જેમાં 1) મહાપદ્મ એટલે "મહાન કમળનું ફૂલ" 2) પદ્મ એટલે  "કમળનું ફૂલ", 3) "શંખ", 4) મકારા એટલે "મગર", 5) કચ્છપા એટલે 
 "કાચબો", 6) કુમુદ એટલે "એક ખાસ કિંમતી પથ્થર", 7) કુંડા એટલે “જાસ્મિન”, 8) નીલા એટલે  "નીલમ", 9) ખારવા એટલે “વામન”

આમ, હનુમાનજીને અષ્ટ સિદ્ધિ અને નવ-નિધિ ના દાતા માનવામાં આવે છે.