તિલક: વૈષ્ણવ, શૈવ અને બ્રહ્મ તિલક શું છે, જાણો હિન્દુ ધર્મમાં ઇનકા મહત્વ...

હિન્દુ ધર્મમાં અલગ-અલગ સંપ્રદાયથી સંબંધિત વિવિધ પ્રકારો તિલક લગાવવામાં આવે છે અને તેમાં અલગ-અલગ મહત્વ પણ હતું.

તિલક લગાવવું એ હિંદુ પરંપરાનો વિશેષ ભાગ છે. તમામ પ્રકારની પૂજા, યજ્ઞ અને અનુષ્ઠાનમાં તિલક લગાવવામાં આવે છે. આ સિવાય કોઈ પણ શુભ કાર્ય માટે ઘરની બહાર નીકળતા પહેલા તિલક લગાવવાનું મહત્વ છે. હિંદુ ધર્મમાં તિલક માત્ર કપાળ પર જ નહીં પરંતુ ગરદન, નાભિ, પીઠ અને હાથ પર પણ લગાવવામાં આવે છે.

જો કે, કપાળ સિવાય અન્ય જગ્યાએ તિલક લગાવવાની પરંપરા ત્યારે જ થાય છે જ્યારે વ્યક્તિ દીક્ષા લે છે. એટલે કે તિલકના વિવિધ પ્રકારો વ્યક્તિ કયા સંપ્રદાયની છે તેના પર આધાર રાખે છે.

તિલક લગાવવાથી ગ્રહોની શક્તિઓ સંતુલિત રહે છે અને મન શાંત અને એકાગ્ર રહે છે. તિલકના પ્રકારો વિશે વાત કરીએ તો, તિલકના પ્રકારો વિશે કોઈ મર્યાદિત સંખ્યા નથી, પરંતુ મુખ્યત્વે ત્રણ પ્રકારના તિલક છે, જેને વૈષ્ણવ તિલક, શૈવ તિલક અને બ્રહ્મા તિલક કહેવામાં આવે છે. આવો જાણીએ આ ત્રણ પ્રકારના તિલક સાથે જોડાયેલા મહત્વ વિશે.

• વૈષ્ણવ તિલક

 ભગવાન વિષ્ણુના અનુયાયીઓ ગણાતા લોકો દ્વારા વૈષ્ણવ તિલક લગાવવામાં આવે છે. અથવા ભગવાન વિષ્ણુ, ભગવાન કૃષ્ણ, ભગવાન રામ, ભગવાન નૃસિંહ, વનમ દેવ વગેરેના અવતારોની પૂજા કરો. પીળા રંગના ગોપી ચંદનથી વૈષ્ણવ તિલક લગાવવામાં આવે છે.

• શૈવ તિલક

જો કે લોકો ભગવાન શિવના ઉપાસક છે, તેઓ શૈવ તિલક લગાવે છે. આવા લોકો જે ભગવાન ભોલેનાથની પૂજા કરે છે અને સદાચારી ઘરવાળા હોય છે તેઓને પણ ટોણો લાગી શકે છે. તેઓ ત્રિપુંડ ધારણ કરે છે. શૈવ તિલક કાળો અથવા લાલ રંગનો છે. તેને રોલી તિલક પણ કહેવામાં આવે છે.

• બ્રહ્મા તિલક

બ્રહ્મા તિલક સામાન્ય રીતે મંદિરના પૂજારીઓ અને બ્રાહ્મણો દ્વારા લગાવવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત બ્રહ્માદેવની પૂજા કરનારા લોકો અને ગૃહસ્થો પણ આવા તિલક લગાવે છે. સફેદ રંગની રોલી સાથે બ્રહ્મા તિલક લગાવવામાં આવે છે.

• તિલક લગાવવાના નિયમો શું છે?

સ્નાન કર્યા વગર ક્યારેય તિલક ન લગાવવું જોઈએ.
હિન્દુ ધર્મમાં તિલક લગાવીને સૂવું વર્જિત માનવામાં આવે છે.
પોતાને તિલક કરતા પહેલા હંમેશા તમારા મનપસંદ દેવી અથવા ભગવાનને તિલક લગાવો.
જ્યારે તમે તમારી જાત પર તિલક લગાવો છો તો તમારી રિંગ આંગળીથી તિલક લગાવો, જ્યારે તમે કોઈ બીજાના કપાળ પર તિલક લગાવો છો તો તમારા અંગૂઠાથી તિલક કરો.